Moi Ver – odkryty po latach geniusz fotografii awangardowej na wystawie w Muzeum Warszawy. Prosto z paryskiego Centrum Pompidou do Warszawy trafia wystawa, która odkrywa postać i twórczość Moshego Vorobeichica, należącego do czołówki europejskiej awangardy lat 20. XX wieku fotografa, grafika, malarza. Ukończył studia w Bauhausie, działał w Paryżu i tam przyjął pseudonim Moi Ver. Wielokrotnie powracał jednak do Wilna i do Polski, gdzie fotografował żydowski świat, który wkrótce miał przestać istnieć.
Na wystawie Moi Ver zaprezentowane zostanie ponad 300 obiektów: fotografie, plakaty, wydawnictwa, projekty książek, obrazy i dokumenty. Dzięki wieloletniej pracy w archiwum artysty polska publiczność będzie miała po raz pierwszy okazję zobaczyć niezwykle bogatą i różnorodną twórczość Vorobeichica uznawanego we Francji za jednego z najwybitniejszych przedstawicieli fotografii awangardowej. Po Paryżu i Warszawie w przyszłym roku wystawa trafi do Tel Awiwu. Otwarcie wystawy Moi Ver w Muzeum Warszawy już 12 października.
Moshe Worobejczyk, Moi Ver, Moshe Vorobeichic, Moshe Raviv…
…to ta sama osoba. Środkowoeuropejski Żyd, syjonista, urodzony w 1904 roku na terenie dzisiejszej Białorusi, wychowany w Wilnie, studiujący w Republice Weimarskiej i w Paryżu. Moi Ver był artystą wszechstronnym, awangardowym malarzem i fotografem, absolwentem Bauhausu, uczniem Fernanda Légera i László Moholya-Nagya. Łączył w swojej twórczości nowatorstwo formy z wrażliwością społeczną i zaangażowaniem politycznym. W fotografii i grafice posługiwał się językiem awangardy, a jego wizjonerskie i bezkompromisowe projekty o dzielnicy żydowskiej w Wilnie, o Paryżu czy kibucach w Polsce lub Palestynie są jednocześnie manifestami światopoglądowymi. W latach 30. Moi Ver wykonał w sumie ponad 1500 fotografii tradycyjnej społeczności żydowskiej w dużych miastach oraz podwarszawskich miejscowościach. Do tej pory rozproszone i niepublikowane fotografie po raz pierwszy będzie można zobaczyć w tak szerokim wyborze w Muzeum Warszawy.
Z Wilna do Paryża przez Bauhaus
Na wystawie będzie można prześledzić życie i twórczość Vorobeichica, począwszy od pierwszego dużego projektu artysty, czyli ponad 200 fotografii wileńskiej dzielnicy żydowskiej, który jest najobszerniejszą, spójną i przejmującą relacją fotograficzną z tego miejsca. Fotografie te powstały tuż po ukończeniu przez Vorobeichica nauki w Bauhausie, najbardziej wpływowej szkole nowoczesnego projektowania. Fotografia, a także fotomontaż czy fotokolaż, traktowane były tam jako nowoczesne narzędzia artystycznej wypowiedzi. W 1929 roku Vorobeichic przeniósł się do Paryża, gdzie brał udział w kursach malarstwa u Fernanda Légera, współtwórcy awangardowej rewolucji w sztuce początków XX wieku, a także uczył się w Szkole Technicznej Fotografii i Kinematografii. Prace podpisywać zaczął Moi Ver. Pokazywane na wystawie projekty książek fotograficznych Paryż (1931) oraz Naprzeciw (1931) należą do największych osiągnięć fotografii awangardowej. Fotografię traktował także jako źródło utrzymania – należał do agencji Fotoglobe, publikował w ilustrowanej prasie francuskiej i polskiej. Niezmiennie powracał do Polski i intensywnie fotografował żydowską kulturę i życie codzienne.
Polin – spojrzenie na świat, który przestał istnieć
W latach 1929–1937 Moi Ver wykonał w sumie ponad 1500 fotografii tradycyjnej społeczności żydowskiej w dużych miastach oraz podwarszawskich miejscowościach. Artystę interesowała także polska wieś, jej folklor i mieszkańcy – Polacy i Żydzi oraz ich wzajemne relacje. Fotografował targowiska i sceny rodzajowe, wykonywał ciasno kadrowane, niepozowane, uliczne portrety brodatych Żydów, polskich chłopek i chłopów. To wyjątkowo obszerny zbiór fotografii codziennego życia Żydów z Europy Środkowej, do tego o tak dużej wartości artystycznej. Zdjęcia utrzymane są w nowoczesnej estetyce i wykraczają poza zamiar dokumentacyjny. Do tej pory rozproszone i niepublikowane, po raz pierwszy będzie je można zobaczyć w tak szerokim wyborze w Muzeum Warszawy.
Moi Ver fotografował także hachszary, czyli miejsca, w których żydowska młodzież europejska była przygotowywana do emigracji do Palestyny poprzez naukę pracy w warsztatach czy na roli, a także lekcje języka hebrajskiego i geografii regionu. W Polsce pod koniec lat 30. było około 200 takich miejsc – najwięcej w Europie, a największa hachszara znajdowała się na terenie Grochowa, dzielnicy Warszawy. Vorobeichic odwiedził prawie 20 z nich i wykonał w sumie ponad 500 fotografii młodych ludzi podczas pracy, nauki i odpoczynku, pokazując ich zapał, współpracę i zaangażowanie. Zdjęcia były następnie publikowane w wydawnictwach organizacji propagujących jej działalność.
Palestyna – nowy kraj
Po emigracji do Palestyny w 1934 roku Vorobeichic zaangażował swój talent na rzecz organizacji syjonistycznych. Tworzył setki fotografii reportażowych pokazujących budowę Tel Awiwu oraz dokumentujących życie osadników w kibucach. Projektował plakaty, wystawy informacyjne oraz publikacje ilustrowane fotomontażami utrzymanymi w duchu awangardy europejskiej.
W 1951 roku przyjął nazwisko Moshe Raviv, a w 1953 roku osiadł na stałe w miasteczku Safed w północnym Izraelu, gdzie dołączył do artystycznej społeczności. Porzucił praktykę fotograficzną, na rzecz powrotu do malarstwa, a także rysunku czy grafiki. Przez resztę życia intensywnie tworzył i wystawiał. Jego malarstwo czerpało z kabały, pism mistycznych, chasydyzmu i folkloru żydowskiego, choć w późnych obrazach odnaleźć można odniesienia do lat spędzonych w Bauhausie.
Wyjątkowa wystawa fotografii awangardowej
Moi Ver należał do mistrzów fotografii awangardowej XX wieku. Mistrzów zapomnianych, odkrywanych dopiero dziś – mówi Karolina Ziębińska-Lewandowska, współkuratorka wystawy, od wielu lat badająca dorobek artystyczny Moshego Vorobeichica. – Rzadko mamy możliwość obejrzenia w Polsce tak dobrej nowoczesnej fotografii okresu międzywojennego, a ta wystawa odkrywa przed nami twórczość artysty o niezwykłym talencie i fascynującej biografii. Warto spojrzeć na Wilno, Paryż, Warszawę, polskie miasteczka i palestyńsko-izraelskie kibuce poprzez radykalne oko kamery Vorobeichica.
Wystawa Moi Ver organizowana jest przez Centrum Pompidou we współpracy z Muzeum Warszawy i Muzeum Sztuki w Tel Awiwie. Wystawa prezentowana była w Centrum Pompidou od 20 kwietnia do 29 sierpnia 2023 roku.
Wystawa Moi Ver potrwa od 12 października 2023 do 4 lutego 2024 roku w Muzeum Warszawy na Rynku Starego Miasta 32. Muzeum jest czynne we wtorek, środę, piątek i sobotę w godzinach od 11.00 do 19.00, w czwartek od 11.00 do 20.00, w niedzielę od 11.00 do 18.00. Bilety: 20 zł / 15 zł, w czwartki wstęp bezpłatny.
